Dat blikje in de berm. Plastic op straat. Een verpakking die rondslingert in de uiterwaarden. Kleine moeite eigenlijk, afval in de afvalbak gooien. Toch zwerft er regelmatig van alles rond. Gelukkig zijn er ook in Culemborg allerlei acties rondom het opruimen van zwerfafval: van de jaarlijkse KeepitCleenDay tot gastlessen op scholen en creatieve activiteiten met leerlingen. Initiatiefneemster Lonneke Crusio: ‘Ik probeer zelf elke dag (minimaal) 1 stuk zwerfafval op te ruimen.’
De eerste KeepitCleenDay in Culemborg
Lonneke: ‘Sinds 2012 doen we ook in Culemborg mee met de KeepitCleenDay. In het eerste jaar heb ik via Culemborgers op Facebook, Twitter en mails in mijn eigen sociale netwerk zoveel mogelijk mensen bij elkaar proberen te krijgen om mee te doen. De gemeente hielp ook mee: door afvalgrijpers te verzorgen en het verzamelde zwerfafval op te halen. Avri doneerde vuilniszakken. Het was leuk om te zien dat zich ook andere enthousiastelingen aansloten, zoals een hardloopclub die tijdens het lopen die dag het zwerfafval op haar route oppakte.’
Van gastlessen tot Trash Mob
In het tweede jaar werden opnieuw scholen benaderd. Diverse scholen hadden al een zogenaamd veegfeest; dat werd nu omgedoopt tot samen zwerfafval opruimen. Met een educatief programma eromheen, waar zo goed als alle basisscholen in Culemborg inmiddels aan meedoen. Lonneke: ‘Ik verzorg gastlessen op scholen en organiseer creatieve activiteiten voor de kinderen, samen met beeldend kunstenaar Hester Jolink die werkt vanuit de Gelderlandfabriek. Tijdens de KeepitCleenDay in 2013 hadden we veel bekijks met een Trash Mob op de markt. In 2014 organiseerden we de grote ZwerfafvalQuiz, waarbij naast basisschoolleerlingen ook een team van raadsleden en de burgemeester meedeed.’
Afvalkunst en Avondvierdaagse
In 2018 en 2019 maakten basisschoolleerlingen recyclekunstwerken van zwerfafval. Op de rotonde tussen de Stationssingel en de Weidsteeg is het kunstwerk ‘De weg kwijt’ nog steeds te bewonderen. Een ander jaarlijks moment waarop er extra aandacht is voor het opruimen van zwerfafval is de Avondvierdaagse. Lonneke: ‘Ook in die periode verzorg ik gastlessen en er is een prijsvraag waarbij leerlingen oplossingen bedenken voor het opruimen en voorkomen van zwerfafval. Denk aan prullenbakrugzakken of een school die tijdens de Avondvierdaagse met schepnetten loopt.’
‘Er is steeds meer aandacht voor het opruimen van zwerfafval: van de KeepitCleanDay tot gastlessen op scholen en samen afval verzamelen tijdens de Avondvierdaagse. Nog belangrijker is het om het probleem bij de bron aan te pakken. Dus: voorkómen dat er zwerfafval ontstaat.’
Aanpakken bij de bron
Nog belangrijker is het om het probleem bij de bron aan te pakken. Dus: voorkómen dat er zwerfafval ontstaat. Als onderdeel van haar duurzame initiatief ‘Afvalvrije scholen’ voor de gemeente Culemborg, ontwikkelde Lonneke een speciale toolkit voor basisscholen. Deze bevat informatie over afvalpreventie en afvalscheiding op scholen. Daarnaast ontvingen basisscholen afvalscheidingsbakken voor alle klaslokalen. Lonneke: ‘De volgende stap is om samen met Avri en de de gemeente een aanpassing in de wet- en regelgeving te realiseren. Als het gaat om afvalcontracten worden scholen nu als een ‘bedrijf’ gezien. Terwijl het afval van een school veel meer lijkt op dat van een huishouden.’
Expeditie Zwerfafval voor middelbare scholen
Voor het voortgezet onderwijs ontwikkelde Lonneke samen met Grietje Holleman en Adrieke van Herk het project Expeditie Zwerfafval. Een educatief onderzoeksproject voor klassen 3 vwo en 4 havo, dat de gemeente aan KWC en Lek en Linge aanbiedt. Lonneke: ‘De havo- en vwo-leerlingen gaan aan de slag met onderzoeksvragen van echte opdrachtgevers, zoals de gemeente, het waterschap, Rijkswaterstaat of de Plastic Soup Foundation. Ze bedenken oplossingen en mogen die presenteren aan de opdrachtgevers. Al sinds 2014 is dit een succes. Op dit moment verkennen we de mogelijkheden om ook voor het vmbo een zwerfafvalproject te organiseren.’
Begin alvast zelf
Het is niet voor niets een cliché: het begint uiteindelijk bij jezelf. Lonneke: ‘Natuurlijk kun je financiële prikkels inbouwen. Zo konden jongeren tot 16 jaar tijdens de afgelopen KeepitCleanDay voor elke volle zak zwerfafval €1 verdienen. Vergelijkbaar met de opruimacties rond vuurwerk. Maar uiteindelijk hoop je dat mensen het vanzelf gaan doen; afval opruimen. Beter nog, dat ze het gaan láten – afval op de grond gooien. Zelf probeer ik elke dag 1 stukje rondslingerend zwerfafval op te ruimen. En ik probeer plastics voor eenmalig gebruik, zoals tasjes, rietjes en drinkflesjes, zoveel mogelijk te vermijden. Iedereen die goede ideeën heeft om méér mensen in Culemborg in beweging te krijgen om dit te doen, is welkom!’
Meer lezen?
www.expeditiezwerfafval.nl
www.plasticsoupfoundation.org